Bośnia i Hercegowina za sprawą burzliwej historii i rozpadu dawnej Jugosławii może wydawać się niedostępnym krajem położonym gdzieś na Bałkanach, noszącym znamiona minionych wojen. Jest to jednak mylne postrzeganie niewielkiego zakątka Europy, który dla miłośników niezwykłej mozaiki kulturowej, zadziwiającej religii i przenikających się cywilizacji, jest nieodkrytą krainą, nasyconą skomplikowanymi dziejami. Podróżnicy znajdą tam całą moc atrakcji w postaci zabytków, szczególnie tych sakralnych, zadziwiających pomników przyrody takich jak wodospady i jaskinie, a także wyjątkowych plaż za sprawą niewielkiego zakątka położonego nad błękitnym Adriatykiem. Nad tymi wszystkimi miejscami króluje stolica państwa – Sarajewo, w której każdy znajdzie coś dla siebie. Chociaż Bośnia i Hercegowina jest niezwykle kontrastowym krajem z mocno eksponowaną religijnością, z biegiem czasu staje się turystycznym magnesem przyciągającym podróżników lubiących łączyć wypoczynek nad pięknym morzem ze zwiedzaniem fascynujących miejsc. Ze zderzeniem różnych kultur i religii związanych z dramatyczną historią kraju najlepiej zapoznać się w Sarajewie, gdzie w przyrodniczej scenerii przez wiele godzin można zwiedzać meczety, cerkwie, katolickie kościoły oraz synagogi. Stolica Bośni i Hercegowiny zmienia się tak samo, jak szybko pędzi dziś świat turystyki, pełen nowości, zagadek i podróżniczych wyzwań.

Sarajewo wraz z podległym mu regionem położone jest na Półwyspie Bałkańskim w centralnym punkcie Bośni i Hercegowiny, w kotlinie otoczonej pasmami Alp Dynarskich. Charakterystyczne dla miasta są okoliczne wzgórza widoczne z każdego punktu i rzeka Miljacka, wzdłuż osi której rozwinęła się starówka. Cały region Sarajewa sąsiaduje od północy z Bośnią Północno-Wschodnią, od zachodu z Centralną Bośnią, od południa z Hercegowiną, a od południowego-wschodu z Czarnogórą. Nazwa Sarajewo związana jest z tureckim słowem „saraj” oznaczającym zamek, który od wieków dawał schronienie bałkańskiej społeczności.

Przed wizytą w Sarajewie warto zapoznać się z jego odległą historią związaną z czasami neolitycznymi, ślady których odkryto na przedmieściach. W okresie panowania Rzymian znajdowała się tam wioska o nazwie Vrhbosna, a w wieku VII pojawili się pierwsi Słowianie. Najpotężniejsza osada wyrosła w średniowieczu wraz z pojawieniem się ludności prawosławnej i franciszkańskich duchownych. Wiek XV przyniósł panowanie tureckie, wraz z którym Sarajewo stało się osmańskim centrum administracyjnym. Największy rozwój przypadł na czas rządów słynnego w Bośni mecenasa sztuki i kultury, Gazi Isa-beg Ishakovica, który budował mosty i otwierał religijne szkoły. Czas tureckiej stabilizacji skończył się wraz z panowaniem austro-węgierskim w XIX wieku, chociaż Sarajewo w tym okresie zyskało pod względem gospodarczym. Powstała secesyjna zabudowa, sieć elektryczna, linie tramwajowe i kolejowe. Ważnym wydarzeniem dla historii Europy był zamach na austriackiego następcę tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, który wraz z innymi czynnikami doprowadził do wybuchu I wojny światowej. Sarajewo znalazło się także w ogniu II wojny światowej, po zakończeniu której stało się stolicą Bośni i Hercegowiny. Krwawe czasy nastały również po rozpadzie Jugosławii i dwóch „wojnach bałkańskich” z początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku, burzących ład w tym zakątku Europy. Spokojniejsze czasy nastały w roku 1995 wraz z zawarciem w amerykańskim Dayton układu kończącego walkę zbrojną.

Chociaż Sarajewo zostało znacznie zniszczone podczas konfliktów zbrojnych, kręte uliczki określane mianem europejskiego Stambułu kryją wiele tajemnic. Z bałkańskim klimatem najlepiej zapoznać się na starym bazarze Bascarsiji, na który od setek lat przyjeżdżały karawany kupieckie z całego świata. Obecnie dominuje tam tradycyjne rzemiosło i można kupić mnóstwo interesujących pamiątek. Znajduje się tam również studnia będąca fragmentem pierwszego wodociągu w Europie, którego budowę rozpoczęto w XVI w. Wokół starego rynku skupia się najwięcej zabudowań sakralnych, wśród których należy wymienić meczet Muslihudina Cekrekcije z przylegającymi drewnianymi kioskami handlowymi i Bascarsijski meczet, którego początki datowane są na XV wiek. Historyczne korzenie ma także Brusa bezistan – murowany pawilon odpowiadający europejskim sukiennicom. Typowy, bałkański klimat można wyczuć w orientalnym zajeździe dla podróżnych Karawanseraj Moricia oraz Karawanseraj Kolobara, a także w okolicy najbardziej reprezentacyjnego obiektu architektury sakralnej, jakim jest meczet Gazi Hursev-bega. Spacerowa trasa nie omija serbskich cerkwi prawosławnych z cennymi elementami sztuki sakralnej, w których tajemnicza atmosfera podkreślana jest delikatną wonią palących się kadzideł oraz starych synagog będących jednocześnie judaistycznymi muzeami. Najbardziej znaną świątynią katolicką jest natomiast katedra Serca Jezusowego charakteryzująca się stylem neogotyckim i wysoką dzwonnicą. Turyści interesujący się historią sztuki powinni zajrzeć do Galerii Sztuki Bośni i Hercegowiny eksponującej malarstwo i zaskakującą sztukę współczesną. Symbolicznym miejscem jest natomiast ulica Obala Kulina, na której zamachu na arcyksięcia Ferdynanda dokonał Gavrilo Princip z organizacji Młoda Bośnia, a także trzyprzęsłowy most Seherija odbudowany po wojnie. Orientalnymi cechami wyróżnia się ratusz miejski, spod którego niedaleko jest do najstarszej części miasta – Kovaci z zabytkowym cmentarzem pełnym marmurowych nagrobków. Warto przespacerować się także w okolice ważnego pomnika kultury, jakim jest Twierdza Hodidjed pochodząca z XVI stulecia. Dla historii kraju niezwykle ważne są gmachy Narodowego Muzeum Bośni i Hercegowiny, Muzeum Historycznego i Muzeum Olimpijskiego. Zwiedzanie można zakończyć spacerem po deptaku Ferhadija, który jest najważniejszą ulicą handlowo-usługową w mieście. Dla wielu turystów Sarajewo jest również najlepszą bazą noclegową do zwiedzania okolicy.

Stołując się w bośniackich restauracjach można zauważyć, że tamtejsze potrawy czerpały zarówno z kuchni zachodniej, jak i wschodniej. Bogactwo smaków najlepsi restauratorzy zawdzięczają Turkom, Włochom, Węgrom, Austriakom i Grekom, którzy na przestrzeni wieków przewijali się przez ten zakątek Europy. Proste i lekkostrawne potrawy opierają się głównie na mięsie i warzywach. Nie ma w nich zbyt wielu przypraw i najczęściej są gotowane w dużej ilości wody. Spacerując po uliczkach miast często można natknąć się na restauracyjki serwujące potrawy typu „fast food”, na które składają się najczęściej cevape, czyli kawałki grillowanego mięsa podawane z ciastem pita i cebulą. Podobne danie podawane w restauracji nazywa się cevapcicarnia. Dobrą przekąską jest burek, popularne, tureckie jedzenie, na które składa się wielowarstwowe ciasto z serem, ziemniakami, szpinakiem lub mięsem. Takie przekąski serwują specjalne lokale widniejące pod szyldem buregdzinica. Do innych dań, które można spotkać w wielu miastach należą:

musaka – zapiekanka z ziemniaków, mięsa i bakłażana lub cebuli,

cimbure – jajka z suszonym mięsem,

sarma – gołąbki z liści kapusty,

bosanski lonac – mięso i warzywa układane warstwowo w glinianym garnku.

Po wejściu do niektórych restauracji od razu można wyczuć aromatyczny zapach zawiesistych zup, wśród których na stołach króluje sarajewska corba i begova corba.

Nie sposób przejść obojętnie obok straganu sprzedającego pyszny bośniacki ser travnicki, livanjski czy vlasicki sir, a na pamiątkę można zakupić sir iż mjeha – dojrzewający ser zaszyty w koziej skórze. Podobnie rzecz się ma do słodkich ciast i rolad takich jak tatlije, kadaif, pita s orasima czy baklava. Wiele sklepów sprzedaje także rozmaite migdały, orzeszki w miodzie, sezamki i rodzynki. Łasuchom z pewnością przypadnie do gustu pieczony deser z ryżu frinda sutlac oraz pieczone jabłka z orzechami zwane tufahija.

Dania główne popija się najczęściej winem. W kartach z takimi trunkami pojawiają się najczęściej wina wytwarzane w okolicach Ljubuski i Citluka. Zamówić można między innymi białe wino wytrawne zilavka buntic oraz czerwone wina wytrawne blatina buntic, blatina buntic barique i blatina gangas. Wiele cenionych gatunków powstaje także w prywatnych piwnicach, a na rynek trafia najczęściej citlucka zilavka, zilavka ostojic i medugorska zilavka. Takie wina są niezwykle krystaliczne, mają bogaty ekstrakt, specyficzny zapach i oryginalny kolor. Podróżując po kraju warto wypatrywać przydrożnych handlarzy sprzedających rakiję – wysokoprocentowy destylat wytwarzany najczęściej na bazie owoców, ziół i orzechów. Kolorami różni się wódka ze śliwek – slivovica, z gruszek – kruska i ziół – travarica. Coś dla siebie znajdą także piwosze, gdyż w letni upał pragnienie doskonale gasi piwo Nektar lub Sarajevsko, natomiast kierowcom poleca się orzeźwiający, lekko musujący i schłodzony ajran przygotowany z wody, śmietany, soli i pieprzu. Picie kawy z kolei jest w Bośni prawdziwym rytuałem, przy którym toczą się najważniejsze rozmowy o polityce i sporcie. Zamówić można przykładowo kawę z mlekiem – velika kava sa mlijekom lub po prostu tradycyjną filiżankę velika kava.

Chociaż w Bośni i Hercegowinie panują multikulturowe podziały, normy obyczajowe nie odbiegają od tych w Polsce, a Bośniacy są przyjaźnie nastawieni do obcokrajowców. Warto czasami porozmawiać po angielsku bądź niemiecku, szczególnie z młodszymi mieszkańcami, którzy doskonale orientują się w bieżących sprawach politycznych. Należy jednak pamiętać, aby w trakcie rozmów unikać tematów związanych z „wojnami bałkańskimi” i czasami byłej Jugosławii, gdyż emocje traumatycznych doświadczeń wojennych są nadal bardzo bolesne i aktualne. Podczas wizyty w bośniackim domu warto pamiętać o zdjęciu butów i obdarzeniu gospodarza drobnym upominkiem, za co można zostać wynagrodzonym pyszną strawą i szklaneczką czegoś mocniejszego.

Społeczność Bośni i Hercegowiny przez wojenne zawieruchy jest bardzo zróżnicowana i składa się Muzułmanów, Serbów i Chorwatów. Główną religią jest islam, który wyznają przeważnie Bośniacy, natomiast Serbowie są prawosławni, a Chorwaci chodzą do katolickich kościołów. Dlatego też w wielu miejscach można zwiedzać zarówno meczety i kościoły katolickie, jak i cerkwie prawosławne. O mieszkańcach kraju mówi się jednak, że wszyscy są Bośniakami, aczkolwiek podziały takie przekładają się również na życie codzienne, muzykę, sztukę i kulturę oraz język urzędowy (obowiązuje bośniacki, serbski i chorwacki, chociaż w niektórych regionach mieszkańcy posługują się jeszcze innymi dialektami). Na bośniacki język ogromny wpływ miała islamsko-orientalna kultura oraz niektóre właściwości języka tureckiego.

W trakcie zwiedzania meczetów należy pamiętać o odpowiednim stroju (należy unikać wchodzenia do świątyni w krótkich spodenkach czy koszulkach odsłaniających ramiona), a kobiety powinny założyć na głowę chustę. W niektórych meczetach obowiązkowo należy zdjąć buty, a gdy nie ma takiego obowiązku nie powinno się wchodzić w butach na dywan i poza barierki. Warto także zwrócić uwagę na informacje dotyczące robienia zdjęć w danym miejscu, gdyż nie zawsze dozwolone jest fotografowanie i kamerowanie.

Zwiedzanie Bośni i Hercegowiny polega głównie na spacerowaniu po miastach i oglądaniu zabytków. Nie ma tam zbyt dobrze rozwiniętej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, dlatego form aktywnego spędzania wolnego czasu najlepiej szukać we własnym zakresie. W regionie Sarajewa najbardziej interesującym miejscem jest Park Narodowy Sutjeska, w którym można zdobyć między innymi najwyższy szczyt Bośni i wybrać się na wędrówkę do dziewiczego lasu Perucica. Miłośnicy pieszych wędrówek powinni zainteresować się szlakami pieszymi wyznaczonymi w malowniczych pasmach Gór Dynarskich ciągnących się aż do Czarnogóry i Albanii. Na miłośników podwyższonej adrenaliny czeka natomiast fascynujący spływ kanionem rzeki Tary.

Visoko – niewielka miejscowość nad rzeką Bosną, położona w zalesionej, pagórkowatej okolicy. Magnesem przyciągającym turystów do tego niepozornego miejsca jest hipoteza, według której okoliczne wzgórza są piramidami datowanymi na ponad 10 tys. lat. Z pewnością jest to specyficzne miejsce, o autentyczności którego najlepiej przekonać się na własne oczy.

Kraljeva Sutjeska – idealna okolica dla miłośników ciszy i pięknych widoków. Na pieszej wędrówce można podziwiać wapienne klify, malownicze doliny rzek oraz zagubiony między nimi franciszkański klasztor z początkami sięgającymi XIV wieku. Za murami interesująco przedstawia się klasztorny kościół z barokowym wyposażeniem, w którym znajduje się krypta ze szczątkami jednego z ostatnich królów Bośni.

Visegrad – atrakcją miasta południowo-wschodniej Bośni jest kamienny most na rzece Drinie wybudowany w XVI stuleciu. Oryginalna konstrukcja wsparta na dziewięciu przęsłach osiąga długość 250 m. Po krótkim spacerze i zrobieniu kilku zdjęć warto zajść na pyszną kawę do którejś z restauracji znajdujących się na malowniczo położonym cyplu, a jeżeli ktoś ma siły na dalszą wędrówkę, może podążyć do ruin pobliskiej twierdzy.

Foca – w pobliżu miasta leżącego przy ujściu rzeki Cehotiny do Driny znajduje się kilka ciekawych atrakcji przyrodniczych. W nadmiarze wolnego czasu można: wybrać się do Parku Narodowego Sutejska, zobaczyć wodospad Skakavac i pradawny las Perucica, zdobyć najwyższy szczyt Bośni – Maglic (2386 m n.p.m.) lub wziąć udział w pełnym przygód spływie organizowanym przez agencje turystyczne w kanionie rzeki Tary.

Travnik – niewielkie miasto usytuowane w wąskiej dolinie krystalicznej rzeki Lasva i stolica Centralnej Bośni. Rozwój dawnej siedziby tureckiego namiestnika przypada na lata 1699-1851, kiedy powstał wspaniały zamek, a warowna osada zaczęła pełnić ważną rolę dyplomatyczną, wojskową i handlową. Po okresie dawnej świetności pozostało kilkanaście meczetów i kopulaste mauzolea noszące cechy tureckiej zabudowy. Powodem do dumy dla mieszkańców Travnika są widoczne z każdego punktu w mieście ruiny średniowiecznej twierdzy, do których prowadzi łukowaty mostek. W XV wieku stacjonowały tam wojska otomańskie, a obecnie odbywają się imprezy plenerowe. Podczas spaceru po uroczym miasteczku można natknąć się na dwie wieże zegarowe wzniesione w XVII i XVIII stuleciu oraz jedyny w Bośni zegar słoneczny ozdabiający ścianę meczetu Hadzi Ali-bega. W Travniku urodził się słynny pisarz i noblista Ivo Andric, po którym pozostał rodzinny dom przekształcony w izbę muzealną z interesującymi pamiątkami. Na dobrą kawę można wybrać się do tradycyjnej kawiarni Lutvina kahwa, by po pobudzeniu wspaniałym aromatem udać się na starówkę poprzecinaną potokiem, nad którym wznoszą się romantyczne mostki. Ciekawą ekspozycję związaną z dziejami miasta prezentuje Zavicajni Muzej Travnik, w którym można także dowiedzieć się o meczecie Sulejmanija – reprezentacyjnej świątyni z unikalnymi freskami i meczecie Lukacki, przy którym znajduje się niewielki cmentarz. Przy głównej ulicy miasta działa najwięcej sklepów, lokali usługowych i restauracji serwujących najlepsze „cevapcici” w regionie.

Jajce – historyczne serce Bośni zachwycające połączeniem natury z zabytkami pamiętającymi czasy rzymskie i średniowieczne. W trakcie zwiedzania starówki można odnieść wrażenie, że spaceruje się po jednym wielkim mieście-muzeum pod gołym niebem, w którego centrum rozpryskuje się baśniowy wodospad. Dawna stolica Królestwa Bośni została rozbudowana w XIV wieku, który pozostawił po sobie znaczną ilość zabytków klasy zerowej. Wszystkie atrakcje spiętrzone są na niewielkim obszarze i dlatego zwiedzanie miasteczka nie zajmuje zbyt wiele czasu, chociaż warto spędzić tam co najmniej kilka godzin. Niezwykły krajobraz tworzy twierdza górująca nad okolicą. Historyczna wyobraźnia działa, gdy spogląda się na wspaniałą cytadelę, główne fortyfikacje, grube mury połączone bastionami i kościół św. Marii. Szczególny i tajemniczy urok mają katakumby z kryptą królewską z XV stulecia oraz stare domy rzemieślników i handlarzy. Do najstarszych zabytków należy Niedźwiedzia Wieża oraz budowla zwana wieżą zegarową. Spacer po mieście obfituje także w oglądanie licznych świątyń, takich jak meczet Ramadan-bega, meczet Samicia czy kościół św. Katarzyny. Wyjątkowo intrygujące są ruiny świątyni boga Mitry, w których można przyjrzeć się symbolom płodności i rzeźbom Boga-Słońca. Podobnie ciekawy może okazać się spacer po uliczkach pełnych legend, które w opowieściach najstarszych mieszkańców miasta przetrwały do dziś.

Maglaj – w sympatycznym mieście z prowincjonalnym kolorytem na uwagę zasługuje miejska wieża, z której można podziwiać okolicę, meczet Kursumlija – ważna pamiątka XVI-wiecznej epoki, bośniacka zabudowa poszczególnych domów oraz cerkiew św. Iliji z początku XX wieku.

Mostar – jedna z najciekawszych atrakcji turystycznych Bośni i Hercegowiny i największe miasto tzw. żupani hercegowińsko-neretwiańskiej. Stolica regionu turystycznego Hercegowina bardzo szybko podniosła się po wojnach na Bałkanach i zaprasza do siebie interesującymi zabytkami. Tereny obecnego miasta zamieszkiwane były już w czasach rzymskich, chociaż pierwsza nazwa pochodząca od „mostari”, czyli opiekunów średniowiecznego Starego Mostu, pojawiła się dopiero w tureckich zapiskach z XV w. Mostar stał się jednocześnie militarnym i ekonomicznym ośrodkiem otomańskim na terytorium Hercegowiny. Wtedy powstała turecka twierdza, drewniany most zastąpiono kamienną konstrukcją i zaczęły pojawiać się liczne karawany podążające z chorwackiej Dalmacji w głąb kontynentu. Dlatego też Mostar po dziś dzień ma handlowy charakter widoczny w ulicznych zakamarkach. W wieku XVI i XVII powstało wiele meczetów oraz szkół muzułmański zwanych medresami, chociaż rozbudowę miasta przerwało powstanie antytureckie z 1875 r, po upadku którego Mostar przeszedł pod panowanie Austro-Węgier i w rękach austriackich pozostawał do zakończenia I wojny światowej. Z kolei po II wojnie światowej Mostar wraz terenami Hercegowiny wszedł w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, by trafić później do targanej konfliktami Jugosławii. Bratobójcze walki z początku lat dziewięćdziesiątych XX w. między Bośniakami, Chorwatami i Serbami zrównały z ziemią prawie wszystkie świątynie i zniszczyły większość miasta, w tym zabytkowy most. Po ustabilizowaniu sytuacji i zakończeniu konfliktów bałkańskich Mostar zaczął odzyskiwać znaczenie polityczne, gospodarcze i kulturowe, stając się najciekawszą atrakcją turystyczną w regionie i przystankiem dla turystów podróżujących nad Adriatyk. Pieczołowicie został odbudowany Stary Most symbolizujący bratobójczą walkę i wojnę na Bałkanach, chociaż obecnie zamiast zwaśnionych mieszkańców miasta na oślepiająco białym, marmurowym, dumnie prężącym się łuku łączącym brzegi Neretwy można spotkać spacerujących turystów i śmiałków organizujących w lecie skoki do wody z dużej wysokości. Współczesna kompozycja dopełniona jest wieżami strażniczymi, w których znajdują się muzea poświęcone najnowszej historii miasta (prezentujące między innymi moment zniszczenia mostu) oraz zabytkowe arsenały. Po zobaczeniu mrożącego krew w żyłach konkursu na „Ikara Mostaru” można zwiedzić ruiny starego fortu tureckiego oraz stare miasto. Spacer wąskimi, brukowanymi uliczkami pełnymi restauracji, kawiarni i sklepików z orientalnymi różnościami przypomina zwiedzanie tureckich miast. Najwięcej przytulnych knajpek schowanych w podwórkach i za kolorowymi zasłonami oraz warsztatów rzemieślniczych znajduje się w turystycznej uliczce Kujundziluk, której nazwa pochodzi od „kotlarzy”, a jej największą atrakcją jest Dom Turecki z XVII w. Malowidła i dekoracje ścienne zachowały się w meczecie Koskin Mehmeda-paszy pochodzącym z 1617 r., z kolei najokazalej prezentuje się meczet Karadoz-bega z wysokim minaretem i ogromną kopułą. Wśród pozostałych interesujących świątyń wyróżnić można: XIX-wieczną, ortodoksyjną cerkiew Marii Dziewicy, odbudowaną po wojnie cerkiew Najświętszej Bogurodzicy, meczet Nesuh-agi Vucjakovicia z niewielkim cmentarzem i wybudowaną w ostatnich latach katolicką katedrę. Najstarszym zabytkiem Mostaru jest Krzywy Most zbudowany przez tureckiego architekta, skąd najlepiej widać prawy dopływ Neretwy otoczonej starymi młynami. Z racji ogromnej popularności miasta powstało dużo miejsc noclegowych, z których korzystają najczęściej turyści pragnący poczuć wieczorną atmosferę wielokulturowych uliczek wśród których krąży orientalny duch.

Pocitelj – w niewielkiej, ale bardzo malowniczo położonej miejscowości, znajduje się jeden z najlepiej zachowanych zespołów urbanistycznych okresu tureckiej dominacji w tej części Europy. Początki miasta sięgają czasów rzymskich, w późniejszych okresach pojawiali się w tym miejscu piraci ukrywający swoje skarby, a w wieku XVIII Turcy budowali fortyfikacje strzegące dostępu do położonego niedaleko morza. Obecnie twierdza jest największą atrakcją objętą patronatem UNESCO. Warto zwrócić uwagę na dekoracje kamieniarskie meczetu Hadzi-Aliji pochodzącego z XVI stulecia i medresę (muzułmańską szkołę), która odegrała ważną rolę podczas okupacji kraju przez wojska austro-węgierskie. Szczególnie interesujący jest budynek mieszkalny z rozległym haremem, reprezentujący tradycyjną architekturę bałkańską – konak Gavrana Kapetanovicia. Przy okazji można także zwiedzić najwyższą budowlę w mieście, jaką jest wieża zegarowa Sahat-kula, zabytkowe łaźnie i XVII-wieczny karawanseraj (turecki zajazd).

Blagaj – dawna średniowieczna stolica, położona nad rzeką Buną, ozdobiona jest wapiennymi klifami nadającymi jej walorów krajobrazowych. Interesującą wędrówkę można odbyć do ruin XII-wiecznego zamku, które doskonale nadają się na zrobienie ciekawych zdjęć doliny Neretwy. Nad rzeką znajduje się także święte miejsce świata muzułmańskiego i perełka architektoniczna jaką jest XVI-wieczny klasztor derwiszów z łaźniami, domami gościnnymi, mauzoleami szejków i mędrców. Ponadto w mieście warto zobaczyć kamienny most oraz oryginalną zabudowę z XVIII w., charakteryzującą się orientalno-bałkańskim stylem.

Medjugorie – do ważnego sanktuarium i miejsca objawień zjeżdżają co roku nie tylko liczni pielgrzymi, ale także turyści zainteresowani tajemniczym a zarazem interesującym kultem Matki Boskiej. Sama nazwa „międzygórze” odnosi się do wioski położonej na wysokości 2 tys. m n.p.m. zamieszkiwanej od VI w. przez Chorwatów. W roku 1892 wybudowano tam pierwsze duszpasterstwo św. Jakuba, patrona obejmującego opieką pielgrzymów. Pierwsze objawienie miało miejsce w czerwcu 1981 r. i związane jest z osobą Vicki Ivankovi, która ujrzała Matkę Boską w szarobłękitnej sukni, przez co stała się kultową postacią dla pielgrzymów pozostawiających pod jej domem karteczki z prośbami. Według miejscowych wierzeń pielgrzymi odwiedzający Medjugorie wyczuwają intensywny zapach róż i mogą oglądać na niebie niecodzienne zjawisko „tańczącego słońca”. Najważniejszym miejscem jest kościół św. Jakuba oraz wzgórze objawień – Podbrdo, na które prowadzi droga krzyżowa. Na szczycie góry o nazwie Krizevac stoi pamiątkowy krzyż, a sama wspinaczka może okazać się niemałym wyzwaniem kondycyjnym, którego zwieńczeniem są piękne widoki na okoliczne zbocza porośnięte bujną roślinnością.

Stolac – miasto-muzeum objęte ochroną UNESCO, którego nazwa po raz pierwszy pojawiła się w XV w. Najwięcej ciekawostek znajdą tam miłośnicy archeologii i historii, na których czekają ślady ufortyfikowanego miasta z czasów iliryjskich, starówka ze średniowieczną twierdzą, turecka zabudowa i prowincjonalny klimat najlepiej odczuwalny w przytulnych kawiarenkach serwujących aromatyczną kawę. Stolac jest idealnym miejscem na spędzenie spacerowego popołudnia.

Trebinje – niezwykły urok miasto zawdzięcza rzece Trebisnjicy, która tworzy złudzenie zabudowy unoszącej się na wodzie. W takiej scenerii niezwykle wyglądają średniowieczne fortyfikacje, w których znajdowała się siedziba biskupstwa, drewniane młyny wodne i XVIII-wieczny meczet Osman-paszy. Przy okazji warto także zobaczyć malowniczy most w miejscowości Gradinie oraz krainę winnic Lastva i Jazina.

Park Narodowy Hutovo Blato – raj dla miłośników ornitologii, pełen setek gatunków ptaków zamieszkujących dziewicze okolice Neretwy, które sprzyjają także łowieniu ryb i polowaniom. Na wyprawę do przepięknego zakątka najlepiej wybrać się z miejscowości Capljina.

Park Narodowy Bjelasnica – interesujący teren pełen stanowisk archeologicznych, cmentarzy i starych osad, z których najciekawsza jest trudnodostępna wioska Lukomir znajdująca się w centrum parku. W przepięknych okolicach najlepiej będą się czuli miłośnicy pieszych wędrówek, wspinaczki, kolarstwa górskiego i wszelkich form lotniarstwa. W zimie pojawiają się tam narciarze, którzy mogą zjeżdżać z góry Bjelasnica osiągającej wysokość 2067 m n.p.m.

Wodospady Kravice – prawdziwe piękno natury można odkryć wybierając się do miejscowości Ljubuski, niedaleko której znajduje się kompleks wodospadów sięgających miejscami 150 m wysokości. Przy okazji warto schłodzić się w turkusowych oczkach wodnych i podziwiać jednocześnie wodę spadającą z wysokości. W pobliżu kąpielowego raju znajdują się przytulne restauracje serwujące lokalne specjały.

Kiedy najlepiej wybrać się do Sarajewa?
Do Sarajewa można wybrać się praktycznie o każdej porze roku, chociaż sezon wakacyjny trwa tam od kwietnia do września. Na zwiedzanie zabytków najlepsza jest jesień, natomiast jeżeli ktoś chce zahaczyć o Neum i ciepłe wody Adriatyku powinien wybrać się do Bośni i Hercegowiny w lipcu bądź sierpniu, kiedy temperatury przekraczają 25°C.

W Sarajewie warto pojawić się na przełomie lutego i marca kiedy trwa Międzynarodowy Festiwal „Sarajewska Zima”, w maju na przeglądzie teatrów Teatarfest, na czerwcowych koncertach w ramach Rock Forever lub lipcowym festiwalu piosenek Bascarsijskie Noce.

Jaka waluta obowiązuje w Bośni i Hercegowinie i jakie są orientacyjne ceny?
Walutą Bośni i Hercegowiny jest marka konwertybilna (KM), 1 KM = 100 fenigów, chociaż w restauracjach i wielu innych miejscach można również płacić euro. Ceny są zbliżone do polskich, a nawet niższe.

Gdzie i jakie pamiątki kupić w Sarajewie?
Spacerując po bośniackich bazarach można natknąć się na kute, metalowe naczynia, ozdobne tace i talerze, zestawy do parzenia kawy czy tradycyjne, muzułmańskie kołatki do drzwi. Ciekawą pamiątką może być broń biała stylizowana na otomańską czy biżuteria wykonana w orientalnym stylu. Jeżeli ktoś dysponuje dużą ilością miejsca w bagażu może rozglądnąć się za misternie wykonanymi dywanami, chodnikami, poduszkami oraz zrobionymi ręcznie szalikami itp. Poszukiwaną pamiątką z wyprawy do Bośni i Hercegowiny jest rakija wytwarzana domowym sposobem. Najwięcej bazarów i sklepów z pamiątkami można znaleźć w miastach najczęściej odwiedzanych przez turystów.

Najciekawsze, bałkańskie pamiątki z Sarajewa można znaleźć na starym bazarze Bascarsiji oraz krytym targowisku Brusa bezistan, gdzie dominują tkaniny, galanteria i biżuteria. Kilkadziesiąt sklepów znajduje się także na obszernym targowisku Bezistan Gazi-Hursev-bega.

Jaki czas obowiązuje w Bośni i Hercegowinie?
W Bośni i Hercegowinie obowiązuje taki sam czas jak w Polsce.

Jak się poruszać po Bośni i Hercegowinie?
Ze względu na górzysty charakter kraju przemieszczanie się samochodem lub autobusami zajmuje sporo czasu. Drogi nie zawsze są w najlepszym stanie, bywają wąskie, kręte i poprowadzone górzystymi obszarami, chociaż funkcjonują normalnie. Od kierowców nie jest wymagane międzynarodowe prawo jazdy, aczkolwiek zaleca się dysponowanie takim dokumentem. Obowiązkowe jest natomiast posiadanie „zielonej karty”. Pomiędzy dużymi miastami bez problemu można przemieszczać się autobusami, które są nowe, bezpieczne i punktualne. Dodatkowo działają prywatni przewoźnicy zapewniający dojazd do najbardziej uznanych miejsc turystycznych. Z przejazdów kolejowych najlepiej korzystać jedynie na zasadzie zwiedzania poszczególnych regionów, gdyż kolej jest słabo rozwinięta. Sarajewo dysponuje natomiast połączeniami lotniczymi z największymi miastami w Europie, a krajowe lotniska znajdują się także w Mostarze i Tuzli.

Jakie są ograniczenia celne w Bośni i Hercegowinie?
Ograniczenia celne nie odbiegają od europejskich norm. Bez problemu można wwieźć i wywieźć rzeczy osobistego użytku i związane z pobytem turystyczny, a bez deklaracji dopuszczalny jest wywóz maksymalnie 2500 EUR (większe kwoty należy zgłaszać służbom celnym).

Jakie dokumenty potrzebne są w razie konieczności skorzystania z służby zdrowia w Bośni i Hercegowinie?
W nagłych przypadkach turyści z Polski objęci są w Bośni i Hercegowinie bezpłatną podstawową opieką medyczną (w bardzo ograniczonym zakresie). Opłaca się jednak wykupić polisę ubezpieczenia podróżnego lub międzynarodowego ubezpieczenia medycznego, które w razie potrzeby umożliwi pokrycie kosztów bardziej zaawansowanego leczenia i transport medyczny. Warto również posiadać ubezpieczenie w razie choroby lub nieszczęśliwego wypadku (NNW), a także ubezpieczenie komunikacyjne autocasco (AC).

Ze względu na inną florę bakteryjną należy starannie wybierać restauracje lub jadać w hotelach i przestrzegać podstawowych zasad higieny. Turyści powinni pić wyłącznie wodę butelkowaną, ewentualnie gotowaną co najmniej 10 min. Szczepienia ochronne nie są wymagane i nie ma zagrożeń sanitarno-epidemiologicznych, niemniej przed wyjazdem warto sprawdzić na stronie internetowej Państwowej Inspekcji Sanitarnej: www.pis.gov.pl czy szczepienia nie są zalecane sezonowo.

Dokumentem uprawniającym do wjazdu i wyjazdu z Bośni i Hercegowiny dla obywateli UE jest dowód osobisty lub paszport. Wiza nie jest wymagana w przypadku pobytu nieprzekraczającego 90 dni.

Szczegółowe i aktualne informacje można znaleźć na stronie MSZ: www.msz.gov.pl lub na stronie ambasady polskiej w Sarajewie  www.sarajewo.polemb.net

Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Bośni i Hercegowinie
Bośnia i Hercegowina, Sarajewo, Dola 13, 71000
Tel.: +387 33 215 862 lub 201 142 Tel. dyżurny: +387 61 899 974 Faks: +387 33 226 844
sarajewo.amb.sekretariat@msz.gov.pl
www.sarajewo.polemb.net